** DE AELIO MAXIMO GLADIATORE **

Home page: www.krescendo.com/gladiatorlatin/index.html

The idea was to have fun translating the movie into Latin. This compilation is made from material from the public domain. The movie, book and print are copyrighted and this is not intended to infringe upon that. It is not our intention to republish or to duplicate any copyrighted movie or any dialogue of the movie Gladiator and in fact, there is no guarantee that our recollection and representation of any dialogue is accurate. This interpretation is made for no commercial purpose and only for our own intellectual curiosity, enjoyment of the movie and for public comment. This is a fair dealing for personal reasons and for the purposes of criticism and review to enable fans with an interest in Latin to enjoy the movie in the language of our fathers.

The translator acknowledges and thanks the members of the Dreamworks SKG Discussion board, who published the website
http://www.spielberg-dreamworks.com/gladiator/storyline/Story_Line.htm

which was used as reference for the English script.

Traduzione a cura di:	Translated by:
Gabriele Albarosa (maximus@krescendo.com)
Riveduto e corretto da: Un professore universitario che vuole restare anonimo sino al completamento del lavoro di revisione	Reviewed and corrected by: A university professor in classics who wishes to remain anonymous until the revision work is completed
Note:	Notes:
I capitoli 1-3 sono stati riveduti e corretti una prima volta. Il lavoro di revisione dei capitoli 4-8 e la revisione finale del testo nel suo insieme sara’ completato tra alcune settimane.	Chapters 1-3 have gone through a first round review and corrected. The revision work for chapters 4-8 is underway and will be completed in the next few weeks together with a full final revision of the overall translation.
Il testo e’ strutturato in paragrafi numerati progettati per permettere un facile confronto con le versioni Italiana ed Inglese della sceneggiatura.	The text is structured in numbered sections and paragraphs to allow easy cross-referencing with the Italian and English versions of the script.
Critiche, commenti e suggerimenti sulla traduzione sono benvenuti e riceveranno risposta se inviate email a: Gabriele Albarosa (maximus@krescendo.com)	Comments, criticism and suggestions on the translation are welcome and emails to Gabriele Albarosa (maximus@krescendo.com) will receive a reply.
Londra, 17 Marzo 2003	London, 17 March 2003

Acknowledgements

Jul 2003 et Sep 2003: Multas gratias Josepho-Mariae Valladolid agimus pro sedula illius lectione atque emendationibus.

Index

1 De belli germanici extrema pugna.. 2

2 De Adventu Commodi et Lucillae.. 4

3 De Imperatoris Morte atque persecutione Maximi. 7

4 De servitute Maximi gladiatoris in Africa.. 10

5 De praedicatione Munerum Gladiatorium... 12

6 De triumpho Maximi in Amphitheatro Flavio.. 15

7 De senatus coniuratione.. 18

8 De certamine extremo atque morte Maximi. 20

1 De belli germanici extrema pugna

1.1.1 CUM MAXIME FLORERET ROMANORUM IMPERIUM EIUS FINES AB AFRICAE ARENIS USQUE AD SEPTENTRIONALES ANGLORUM TERRAS PATEBANT

1.1.2 PLUS QUAM QUARTA PARS HOMINUM IN ORBE TERRARUM SUB CAESARUM DOMINATIONE VITAM DEGEBANT ATQUE DE VITA DECEDEBANT

1.1.3 ANNO CENTESIMO OCTOGESIMO POST CHRISTUM NATUM, HIEME INEUNTE, IMPERATOR MARCUS AURELIUS, DUODECIM POST ANNOS, BELLUM COMPOSUIT CUM BARBARORUM GERMANORUM NATIONIBUS

1.1.4 EXTREMUM OPPIDUM OBSTABAT QUIN ROMANORUM EXERCITUS OMNINO VICTORES DISCEDERENT ET CONSTANS PAX IN OMNIBUS IMPERII FINIBUS ESSET.

1.2

1.2.1 MILITES: Dux

1.2.2 MAXIMUS: Exilis et esuriens. Nihil etiamnunc?

1.2.3 QUINTUS: Nullum indicium.

1.2.4 MAXIMUS: Quamdiu profectus est?

1.2.5 VALERIUS: ferme abhinc duas horas

1.2.6 VALERIUS: Pugnabunt, dux?

1.2.7 MAXIMUS: mox sciemus.

1.3

1.3.1 QUINTUS: Miles, tormenta illa te promovere iussi: destinata non feriunt.

1.3.2 MAXIMUS: destinatum bene petitur

1.3.3 QUINTUS: Sed in periculo equites versantur

1.3.4 MAXIMUS: ...Periculum accipiendum est!

1.4

1.4.1 BARBARI GERMANICI: "ihr seid Hunde"

1.4.2 MAXIMUS: Nolunt colloqui

1.4.3 BARBARUS GERMANICUS: Ihr seid verfluchte Hunde!

1.4.4 QUINTUS: Nolunt sibi persuadere se devictos esse

1.4.5 MAXIMUS: Agnosceres tu, Quinte? Agnoscerem ego?

1.4.6 MAXIMUS, VALERIUS, QUINTUS: 'Vis et Honor!'

1.4.7 MAXIMUS : Signo dato, maxima vi impetum in hostes date!

1.4.8 QUINTUS: tormenta tendite! Pedites, instruite aciem! sagittarii, parati!

1.4.9 DUX SAGITTARIORUM: Sagittarii!

1.4.10 CENTURIO: nervo sagittas aptate!

1.4.11 SAGITTARIUS: ...aptatae!

1.4.12 MAXIMUS: Fratres..., diebus viginti frumenta mea metam, animo fingite ubi vosmet ipsi eritis atque ita erit. Conferti manete, haud procul ab me. Si, soli, adequitatis in campos patentes, sole fulgente in vultu, nolite timere, quod estis in Eliysium et iam mortui!!! Fratres, quod in vitae spatium agimus in aeternum resonat.

1.4.13 CENTURIO TORMENTARIUS: tendite, tendite!

1.4.14 MILITES: Cohortes, paratae!

1.5

1.5.1 CENTURIO: Sagittarii, sagittis ignem inferte!

1.5.2 CENTURIO: ..ignem inferte!

1.5.3 CENTURIO: Sagittarii, mittite!

1.5.4 CENTURIO TORMENTARIUS: iacite!

1.5.5 MAXIMUS: Recta fronte! Recta fronte! Manete apud me! Manete apud me!

1.5.6 CENTURIO: Testudo!

1.5.7 MAXIMUS: Roma victrix!

1.5.8 CENTURIO: Roma victrix!

2 De Adventu Commodi et Lucillae

2.1

2.1.1 COMMODUS: Existimas eum moriturum esse?

2.1.2 LUCILLA: decem annos iam cotidie moritur.

2.1.3 COMMODUS: Nisi vere moribundus esset, ne nos convocavisset...

2.1.4 LUCILLA: fortasse sincere nos desiderat

2.1.5 COMMODUS: Atque ...non arcessivisset senatores...

2.1.6 LUCILLA: iam satis, Commode. Post quindecim dies quam iter fecimus, ob tuam perpetuam coniurationem mihi caput dolet.

2.1.7 COMMODUS: Consilium coepit, quod nuntiabit! Me Caesarem creabit... Primum omnium ...cum id fiet . eum magnis honoribus cumulabo, ludis maiestate eius dignis.

2.1.8 LUCILLA: In praesens tempus, primum omnium, calida lavabor.

2.1.9 MILITES: Princeps...Ferme advenimus, princeps...Princeps...

2.1.10 COMMODUS: Ubi est Caesar?

2.1.11 MILES: in loco quo bellum gestum est. Ad bellum profecti sunt abhinc undeviginti dies. Saucii nunc etiam adveniunt.

2.1.12 COMMODUS: equum! ...osculum?

2.2

2.2.1 MARCUS: Rursus tuam virtutem militarem adhibuisti, Maxime; postremumque, spero.

2.2.2 MAXIMUS: Nullus hostis contra quem pugnare superest, Caesar.

2.2.3 MARCUS: Semper cum aliquo pugnandum est. Quomodo maximum Romanorum spectatae virtutis ducem remunerari potero?

2.2.4 MAXIMUS: .me mittendo?

2.2.5 MARCUS: Ah...Domum...

2.2.6 MAXIMUS: Tibi honorem tribuunt, Caesar.

2.2.7 MARCUS: Tibi, Maxime. Tibi honorem tribuunt.

2.3

2.3.1 COMMODUS: ...Non adfui? Non adfui proelio?

2.3.2 MARCUS: ab omni bello afuisti!

2.3.3 COMMODUS: Macte virtute! hecatomben faciam ut honori triumpho tuo sit.

2.3.4 MARCUS: omitte hecatomben, atque Maximo honores tribue! Ipse victorem discessit.

2.3.5 COMMODUS: Dux.

2.3.6 MAXIMUS: Princeps.

2.3.7 COMMODUS: Roma tibi salutem dicit atque ego te ut fratrem amplector. Iam multum temporis effluxit, iucundissime amice.

2.3.8 MAXIMUS: Princeps.

2.3.9 COMMODUS: Hic, pater, in me innitere.

2.3.10 MARCUS: tempus est iam hinc abire me.

2.3.11 MARCUS: Haecne est gloria Urbis?

2.4

2.4.1 BACKGROUND: ...eramus tres legiones contra quattuor milia eorum...

2.4.2 MAXIMUS: Dux! Incolumis?

2.4.3 QUINTUS: Salvus.

2.4.4 MAXIMUS: est dis aliquid leporis.

2.4.5 QUINTUS: dii te adamant.

2.4.6 VALERIUS: in castra, Dux, aut in Urbem redis?

2.4.7 MAXIMUS: domum peto. Ad mulierem, filium, frumenta redeo.

2.4.8 QUINTUS: Maximus agricola. Incredibile est quomodo hoc fiat.

2.4.9 MAXIMUS: Quinte, humus faciliter eluitur quam sanguis.

2.4.10 COMMODUS: Hic est.

2.4.11 MAXIMUS: Princeps.

2.4.12 COMMODUS: Senator Gaius, Senator Falcus...Cave Gaium, tuo auri venenum infundet et quondam expergisceris atque modo dices: .Res Publica! Res Publica! Res Publica!.

2.4.13 GAIUS: Cur non? Urbs ut res publica condita est.

2.4.14 COMMODUS: Scilicet, atque in Re Publica, Senatus summum imperium tenet. .Sed hoc certe minime Caii senatoris animus permotus est...

2.4.15 FALCUS: Quid sentis, Dux? Imperatorine an Senatui faves?

2.4.16 MAXIMUS: Militi in hostes intuendi opportunitas est, Senator.

2.4.17 GAIUS: haud dubie, cum excercitui praesis, multum valere in re publica possis.

2.4.18 COMMODUS: te admoni, sed te eripiam...Senatores... Mihi opus erunt viri tuae rationis.

2.4.19 MAXIMUS: Quomodo te iuvabo, princeps?

2.4.20 COMMODUS: Scis quod sit imperare. Iube, milites quod iussi sunt faciunt, proelium vincitur. Senatores illi conspirant et certant et adulant et coniurant. Maxime, nobis urbs ex manibus hominum in re publica exercitatorum eripienda est. Tibi confidere potero in discrimine?

2.4.21 MAXIMUS: Princeps, cum primum pater tuus mihi commeatum dabit, in animo habeo domum redire.

2.4.22 COMMODUS: Domus...nemo hoc meruit magis quam tu. Sed noli praeter modum acquiescere - fieri potest ut brevi tempore tuo auxilio mihi opus sit. Lucilla adest - sciebasne? Numquam memoria tui ex animo discessit. Atque nunc dux fortissimus es...

2.5

2.5.1 MARCUS: Utinam vir nata esses. Qualis Caesar factus esses!

2.5.2 LUCILLA: Pater.

2.5.3 MARCUS: Fortis fuisses. Mecum quaero num etiam iustus fuisses.

2.5.4 LUCILLA: Fuissem quod tu voluisses.

2.5.5 MARCUS: Oh. Belle iter fecistis?

2.5.6 LUCILLA: Iter longum atque incommodum. Cur veni?

2.5.7 MARCUS: Opem peto ab te, pro fratre tuo.

2.5.8 LUCILLA: Scilicet.

2.5.9 MARCUS: Te amat, semper te amavit. Nunc cum maxime te requiret. Iam satis negotiorum. Animo fingimus ut tu pia filia et ego pater bonus essemus.

2.5.10 LUCILLA: Nonne est hoc amoenum simulatum?

2.6

2.6.1 MAXIMUS: Me arcessivisti, Caesar? ...Caesar?

2.6.2 MARCUS: Me rursus certiorem fac, Maxime: cur sumus hic?

2.6.3 MAXIMUS: Pro imperii gloria, Caesar.

2.6.4 MARCUS: Ita est, ita plane est. Nunc reminiscor. Tabulam illam vides, Maxime? Hic est mundus quem creavi. In annos quinque et viginti urbes cepi, sanguinem profudi, imperium extendi. Posteaquam imperator factus sum, quattuor modo annos sine bello expertus sum. Quattuor annos imbelles ex viginti. Atque quam ob rem?

2.6.5 MAXIMUS: Caesar, tua vita...

2.6.6 MARCUS: Quaeso, quaeso, noli me Caesarem appellare. Veni, quaeso, hic side. Familiarem sermonem conferamus; simpliciter, ut viri. Maxime, loquere igitur.

2.6.7 MAXIMUS: Quinque milia meorum militum foris versant, in algido luto. Tria milia eorum vulnere affecti et lacerati. Duo milia eorum numquam hinc excedent. Non putem sine causa eos pugnavisse atque mortem obisse.

2.6.8 MARCUS: Quid putes igitur?

2.6.9 MAXIMUS: Pugnaverunt pro TE et pro Urbe.

2.6.10 MARCUS: Quid est Urbs, Maxime?

2.6.11 MAXIMUS: Magnam partem locorum in orbe terrarum vidi: mores feros, saevos, truces inveni. Roma est lux.

2.6.12 MARCUS: Verumtamen numquam illic adfuisti. Quot mutavit non crevisti. Moriturus sum, Maxime; cum vir suae vitae finem sentit, vult scire se non sine causa vixisse. Quo modo de me conmemorabunt posteri? ut philosophus aut vir militaris aut tyrannus? Aut imperator ero qui Romae veram naturam suam reddidit? Umbra olim erat id quod erat Roma, ita fragilis ut flatus delere potuerit. Sic fragilis. et timeo ne, ante exactam hiemem, ipsa pereat.

2.6.13 MARCUS: Maxime, nunc susurramus, una tu et ego. Habes filium? Mihi de domo tua narra!

2.6.14 MAXIMUS: Domus mea in colli supra Emeritam Augustam nititur. Locus amoenus.saxa rosea quae sole utuntur, culina in aperto odoribus imbuta: die aromatum ac nocte iasminorum. Apud cancellos praegrandis populus stat. Fici, mala, pira. Humus, Marce, nigra: nigra ut mulieris meae coma. Ordines uvarum ad meridiem, olivarum ad septentrionem spectantes. Mannuli indomiti apud domum ludunt, filium meum delectantes: aliquis ex eis esse vult.

2.6.15 MARCUS: Quamdiu abes a domo tua?

2.6.16 MAXIMUS: Duo annos, ducentos sexaginta et quattuor dies, et hodie mane.

2.6.17 MARCUS: Tibi invideo, Maxime. Domus amoena...operae pretium est armis eam defendere? . Ante quam domum revertas, tibi extremum mandatum impendet.

2.6.18 MAXIMUS: Quod iubes, Caesar?

2.6.19 MARCUS: Me extincto, volo te defensorem Urbis esse. Summam rerum omnium tibi permittam ut hoc unum facias: ut potestatem populo Romano reddas, atque corruptionem quae Urbem diruit conficias. Assentieris magno honori quem tibi praebui?

2.6.20 MAXIMUS: Assentiero? Ex animo, minime.

2.6.21 MARCUS: Maxime, satis causae est quare tu deligaris.

2.6.22 MAXIMUS: Sed certe praefectus, senator, peritus quidam in Urbe, in re publica excercitatus...

2.6.23 MARCUS: Sed non infectus es vitiis Urbis.

2.6.24 MAXIMUS: Et Commodus?

2.6.25 MARCUS: Commodo non est honestas, iam a pueris hoc sciebas. Commodus in imperio esse non potest. Minime decet. Tu es filius quem gignere debebam. Commodus consilio meo assentietur. Compertum habet te spem in exercitus fide ponere posse.

2.6.26 MAXIMUS: Ad cogitandum spatium a te postulo.

2.6.27 MARCUS: Scilicet. Ad solis occasum acceperis, spero. Nunc me ut filium amplectere et seni stragulum alium trade.

3 De Imperatoris Morte atque persecutione Maximi

3.1

3.1.1 LUCILLA: Nunc pater meus te maxime diligit.

3.1.2 MAXIMUS: Domina.

3.1.3 LUCILLA: Non semper res ita se habuerunt.

3.1.4 MAXIMUS: Multa mutant.

3.1.5 LUCILLA: Scilicet, sed non omnia. Maxime, consiste! Os offer! Mihi anxius videris.

3.1.6 MAXIMUS: Multi meorum militum confecti sunt.

3.1.7 LUCILLA: Quid quaerebat a te pater?

3.1.8 MAXIMUS: Mihi bene dicere antequam domum peterem.

3.1.9 LUCILLA: Mentiris. Semper omne tuum mendacium animadverti, nam mentiri nescis.

3.1.10 MAXIMUS: Numquam libero mendacio, more tuo, abusus sum.

3.1.11 LUCILLA: Non nego. Sed numquam hoc facere debuisti. Miles facilius vitam degit. An putas me omni humanitate exuisse?

3.1.12 MAXIMUS: Puto te admodum aptam ad expediendum.

3.1.13 LUCILLA: Maxime, iam satis. An est tam horribile me in conspectum tui redire?

3.1.14 MAXIMUS: Minime. Proelio defatigatus.

3.1.15 LUCILLA: Conspectus mei patris tam debilis te dolore afficit...

3.1.16 LUCILLA: Commodus certum habet meum patrem de successione allaturum esse. An fratri meo servies ita ut patri servisti?

3.1.17 MAXIMUS: Romae semper serviam.

3.1.18 LUCILLA: Etiam nunc deos precor pro te. Sane quidem, precor.

3.1.19 MAXIMUS: Mortem tui viri mihi dolorem attulit. In luctu fui.

3.1.20 LUCILLA: Gratias tibi ago.

3.1.21 MAXIMUS: Novi te filium habere.

3.1.22 LUCILLA: Verum: Lucius. Annum Octavum ferme complevit.

3.1.23 MAXIMUS: Filius meus quoque. Gratias tibi ago pro precibus tuis.

3.2

3.2.1 MAXIMUS: Lares, auxilium a vobis peto. Sancta mater, deorum consilia ad me defer. Pater,uxorem et filium dulcem protege. Insusurra in eorum aures me vivere ut eos amplectar. Lares, vobis honores tribuo, atque virtutem quam me docuistis adhibere experiar.

3.2.2 MAXIMUS: Cicero. Tibi labor estne officium tuum exsequaris?

3.2.3 CICERO: Aliquando de mea sententia gero, reliquo tempore officium meum exsequor.

3.2.4 MAXIMUS: Forsitan non domum denique regrediamur.

3.3

3.3.1 MARCUS:Esne paratus ad urbi serviendum?

3.3.2 COMMODUS: Scilicet, pater.

3.3.3 MARCUS: Non imperator fies.

3.3.4 COMMODUS:Quinam homo prudentior atque maior natu in locum ei supponetur?

3.3.5 MARCUS: Maximus summum imperium accipiet atque id tenebit dum senatus iterum rem publicam gerat. Urbs res publica denuo erit.

3.3.6 COMMODUS: Maximus?

3.3.7 MARCUS: Consilium meum te excruciat?

3.3.8 COMMODUS: Olim epistulas ad me misisti,quibus quattuor summas virtutes descripsisti:
sapientiam, iustitiam, fortitudinem, temperantiam. Descriptione ipsa lecta, nullam virtutem ex eis me habuisse noveram. Sed virtutes aliae mihi sunt, pater:
- ambitio, quae virtus esse potest, cum nos ad excellendum adducat;
- scientia omni tempori serviendi;
- virtus, fortasse non in proelio, sed multa virtutis genera sunt;
- pietas in familiam, in te.
Sed nulla ex meis virtutibus in tua descriptione erat. Etiam tum me ut filium tuum velle non videbaris.

3.3.9 MARCUS: Oh, Commode, exaggeras verbis.

3.3.10 COMMODUS: Deos exoravi ut te delectare atque elatus fieri me adiuvarent. Verbum unum dulce, amplexus tenerus, mihi fuissent in meo corde ut sol per mille annos nitens. Quid in me tantum odisti? Unum volui te dignum esse, Caesar, pater...

3.3.11 MARCUS: Commode, defectiones tuae ut filius, defectio mea ut pater.

3.3.12 COMMODUS: Pater, caedem pro te facerem, si tantum me amares.

3.4

3.4.1 QUINTUS: Maxime. Imperator petit te adesse. Confestim.

3.4.2 COMMODUS: Mecum dole, frater. Magnificus pater noster de vita decessit.

3.4.3 MAXIMUS: Quemadmodum decessit?

3.4.4 COMMODUS: Medicus sine dolore eum expiravisse dixit. Per somnum spiritum effudit.

3.4.5 MAXIMUS: Pater...

3.4.6 COMMODUS: Imperator tuus in fidem tui confugit, Maxime. Mihi dextram porrige. Semel hoc offeram.

3.5

3.5.1 LUCILLA: Ave Caesar!

3.5.2 MAXIMUS: Mihi cum senatoribus colloquendum est ad eorum sententiam rogandum. Gaium et Falcum e somno expergefacere!

3.5.3 CICERO: Gaium et Falcum.

3.5.4 MAXIMUS: Gladium!

3.5.5 CICERO: Gladium.

3.5.6 QUINTUS: Maxime, cave. Imprudens fuisti.

3.5.7 MAXIMUS: An caveam? Imperator interfectus est.

3.5.8 QUINTUS: Imperator naturae debitum reddidit.

3.5.9 MAXIMUS: Quinte, cur arma fers?

3.5.10 QUINTUS: Custodes! Maxime, rogo ne resistas. Ignoscas rogo sed Caesar iussit.

3.5.11 QUINTUS: Adequitatis usque ad lucem; deinde eum caedite.

3.5.12 MAXIMUS: Quinte, aspice huc. En aspice me! Promitte meam familiam te protecturum esse.

3.5.13 QUINTUS: Familia tua in inferis te inveniet.

3.6

3.6.1 PRETORIANUS: Genibus nitere!

3.6.2 MAXIMUS: (Sancte pater, mulierem et filium meos protege. Insusurra eis quod modo vivo ut eos denuo amplectar... Attamen mihi concede mortem decoram. mortem milite dignam.)
Algor. Aliquando laminas alligat...
Pretoriane!
... Quamdiu abes a domo tua? ...Duo annos, ducentos sexaginta et quattuor dies, et hodie mane... Sancte pater, eos protege... atque virtutem quam me docuistis... Insusurra eis quod modo vivo ut eos denuo amplectar...caetera modo pulvis et aer...Insusurra eis quod modo vivo ut eos denuo amplectar. caetera modo pulvis et aer...

4 De servitute Maximi gladiatoris in Africa

4.1

4.1.1 Rursus eos invenies, sed nondum. Desine. Vulnus emundabunt. Exspecta atque videbis. Noli deficiere! Te feris proicient - pluris quam nos sunt. Melius nunc? Mundatus. Vides?

4.2

4.2.1 MERCATOR: Proxime, amicissime mihi. O Diem nobis optatum quando ades! Hodie dies latissimus pro te.

4.2.2 PROXIMUS: Camelopardales illas quas mihi vendidisti, nolunt componere alteram cum altera. Modo se ferunt atque edunt, componere nolunt. Camelopardales imbecillas mihi vendidisti. Tibi meam pecuniam reddendum est.

4.2.3 MERCATOR: Minime…sed viliorem fiam!

4.2.4 PROXIMUS: Ad quod redimendum?

4.2.5 MERCATOR: quod offero miravisti? Veni atque eos specta.

4.2.6 PROXIMUS: Quis luctandi peritus ex eis? Ludi mox facti erunt.

4.2.7 MERCATOR: Aliqui luctandi periti, alteri discedendi apti. Putabam utrique te usus essent.

4.3

4.3.1 PROXIMUS: Surge! Quid agendo occupatum eras?

4.3.2 JUBA: Venator eram

4.3.3 MERCATOR: Non ita est! Eum paravi ex salinis in Carthagine.

4.3.4 PROXIMUS: Compunctus notis legionariis… desertor militiae?

4.3.5 MERCATOR: Forsitan, sed nihil pertinet. Hispanus est.

4.3.6 PROXIMUS: Mille ex eis emam sex.

4.3.7 MERCATOR: Mille? Numidicus solus mille valet!

4.3.8 PROXIMUS: Sed servi illi putridi sunt!

4.3.9 MERCATOR: Attamen iucundiores!

4.3.10 MERCATOR:… Mane! Mane! Pretium pacisci possumus.

4.3.11 PROXIMUS: Tibi duo milia eis dabo atque quattuor milia feris. Quinque milia pro bono amico.

4.4

4.4.1 PROXIMUS: Quanto temporis spatio necesse est ad domum meum ingrediendum?

4.4.2 PROXIMUS : Proximus vocor. Proximior vobis ero his paucis diebus, vestrae miserabilis vitae extremis, quam mater vestra meretrix quae vos eiulans peperit. Non grandi pecunia emi ut vos comitarer, emi ut lucrum ex morte vestra faciam atque sicut mater vestra vobiscum erat in principio, ego vobiscum ero ad extremum. Atque cum moriemini…atque certe moriemini…extremum spiritum effundetis ad sonitum… Gladiatores, vos saluto!

4.5

4.5.1 “Ruber”…”Flavus”

4.5.2 HAGEN: Bene.

4.5.3 PROXIMUS: Ruber.

4.5.4 HAGEN: Hispanus!

4.5.5 PROXIMUS: Iam sufficit. Tempus suum veniet.

4.5.6 HAGEN: Ulterior...…

4.5.7 JUBA: Notae illae deos tuos efficiunt? Nonne ita eos incendes?

4.6

4.6.1 HAGEN: Di tibi favent. Ruber deorum color est. Hodie eorum auxilium tibi opus erit.

4.6.2 PROXIMUS: Aliqui animo proponunt sese non pugnaturum esse alteri sese non pugnare posse. Omnes hoc dicunt quoad in arena perveniant. Hunc in corpore alteri hominis defigite atque plausum dabunt vos amabuntque. An ipsi… vos ipsi eos amaturi sitis. Demum omnibus moriendum est. Infeliciter, quo modo se moriturum esse non eligere possumus; sed possumus eligere quo modo extremum spiritum nostrum effundemus ut viri memoria digni commemorati simus.

5 De praedicatione Munerum Gladiatorium

5.1

5.1.1 GRACCHUS: Romam ingredietur ut dux fortissimus. Sed quod duxit?

5.1.2 FALCUS: Tempus ei tibi dandum est. Iuvenis est. Pro certo habeo eum magnifice processurum esse.

5.1.3 GRACCHUS: Pro Urbe aut pro te?

5.1.4 GRACCHUS: Adi ad matrem tuam, Luci: te quaerit.

5.1.5 LUCIUS: Mater!

5.1.6 LUCILLA: Luci!

5.2

5.2.1 COMMODUS: Senatores…

5.2.2 FALCUS: Urbs novo imperatori salutem dicit. Fideles cives tui adventum gratulantur, princeps.

5.2.3 COMMODUS: Gratias tibi ago, Falce, et propter cives fideles. Spero ipsos non magno statum esse.

5.2.4 GRACCHUS: Urbs de tuo redito gaudet. Tuam curam multa requirunt.

5.2.5 GRACCHUS: Caesar, senatus sententias paravit ad magnas urbis quaestiones dirimendum: ex purgatione suburae Graecorum ad pestilentiam quae illic iam urit pugnandam.

5.2.6 COMMODUS: Shhhh…. Videsne Gracce…nonne haec ipsa quaestio est? Pater meum operam navabat ad libros pervolutandum atque philosophiam discendum. Extremum vitae spiritum edidit volumines senatus volvens. Interea, populum neglegebatur.

5.2.7 GRACCHUS: Senatus populus est, imperator, electus ex populo ut pro populo loquatur.

5.2.8 COMMODUS: Dubito multo satius quam te edere, Gracce, aut amantes pulchriores habere, Caie. Credo me populum meum animo comprehendere.

5.2.9 GRACCHUS: Fortasse Caesar nobis docere potest ut vir regendae rei publicae peritissimus.

5.2.10 COMMODUS: Hoc amor appello. Populus filius meus est pater eiusque ego sum. In meo corde eum accipiam atque intime amplectar.

5.2.11 GRACCHUS: Iam aliquem pestis morientem amplexus es, princeps?

5.2.12 COMMODUS: Minime. Sed si denuo me loquentem interfaberis, affirmo te certe eum amplexurum esse.

5.2.13 LUCILLA: Senator, frater meus fessus est. Volumen mihi trade. Caesar omnia quae urbs petit facies.

5.2.14 GRACCHUS: Domina, dulcis modestia vestra semper obsequium affert.

5.3

5.3.1 COMMODUS: Cur audent me aliquid docere?

5.3.2 LUCILLA: Commode, senatus utilis est

5.3.3 COMMODUS: Quo modo? Modo loquuntur. Utinam unice me, te, atque Urbe exsistemus!

5.3.4 LUCILLA: Numquam hoc considera! Semper senatus fuit.

5.3.5 COMMODUS: Urbs mutavit. Necesse est ut imperium imperator regat.

5.3.6 LUCILLA: Scilicet. Sed relique populo…

5.3.7 COMMODUS: …captiones suas?

5.3.8 LUCILLA: …mores suos!

5.3.9 COMMODUS: Bellum quod pater meus in terram barbarorum intulit, nihil valitum esse ipse concessit. Attamen populus eum amavit.

5.3.10 LUCILLA: Populus triumphos semper amat.

5.3.11 COMMODUS: Sed qua re? Pugnas non vident! Cui Germania prodest?

5.3.12 LUCILLA: Gloria Urbis interest eorum.

5.3.13 COMMODUS: Gloria Urbis? Quod est?

5.3.14 LUCILLA: Gloria intellegentia est. Gloria est idea.

5.3.15 COMMODUS: Ita est. Idea: videsne Lucilla? Populo ideam Urbis dabo…pro ipsoque me amabunt. Illos fastidiosos senes sermocinantes brevi tempore obliti sunt. Populo ideam summam dabo.

5.4

5.4.1 GAIUS: Ludi! Quinquaginta dies ludorum circensium!

5.4.2 GRACCHUS: Callidior est quam viderer…

5.4.3 GAIUS: Callidus? Roma tota eum irrideret ne pretorianos metuerent…

5.4.4 GRACCHUS: Metus et spectaculum: mixtio potens.

5.4.5 GAIUS: An putas ut populus a ludis corrumpatur?

5.4.6 GRACCHUS: Peto eum bene Urbem scire. Urbs est turba. Miracula eis offeret atque eos avocabit. Libertatem eorum surripiet, atque exultabunt. Marmor senatus cor urbis non est, sed arena amphitheatri Vespasiani est. Mortem eos dabit, quam ob rem eum amabunt.

5.5

5.5.1 TURBA: Hispane! Hispane! Hispane!

5.5.2 MAXIMUS: Nonne delectamini? Nonne delectamini? Estne hoc quid quaeritis?

5.5.3 TURBA: Hispane! Hispane!

5.6

5.6.1 PROXIMUS: Quid desideras? Puellam? Puerum?

5.6.2 MAXIMUS: Me arcessivisti?

5.6.3 PROXIMUS: Sane. Habilis es, Hispane, sed habilior esse poteres. Magnificus esse poteres.

5.6.4 MAXIMUS: Mihi interficiendum est. Ergo interficio. Hoc mihi satis est.

5.6.5 PROXIMUS: Satis in provinciis sed minime in Urbe. Novus imperator ludos circenses in memoria patris sui Marci Aurelii edidit. Hoc mihi delectationem affert quoniam Marcus Aurelius, prudens vir maximi consilii, ipse fuit qui ludos desivit. Nunc demum, quinque post annis ut in miseria vixissemus in pagis pulicosis, ad ultimum revertemus domum nostram, ad Amphitheatrum Flavium. Utinam amphitheatrum videres! Quinquaginta milia Romanorum, omnem motionem tui gladii spectantes, plagam tuam mortiferam petentes. Silentium antequam petitionem conicias, clamor qui sequitur amplificatur, amplificatur sicut...sicut procella, veluti tu ipse Deus Fragoris fuisses.

5.6.6 MAXIMUS: Gladiator fuistine?

5.6.7 PROXIMUS: Sane, ita est.

5.6.8 MAXIMUS: In libertatem te vindicavisti?

5.6.9 PROXIMUS: Nuper imperator Marcus Aurelius rudem mihi donavit. Gladius ligneus modo, sed signum libertatis est. Umerum meum tetigit atque rudem accepi.

5.6.10 MAXIMUS: An Marcum Aurelium novisti?

5.6.11 PROXIMUS: Numquam dixi me eum novisse. Eum umerum meum tetigisse dixi.

5.6.12 MAXIMUS: Rogavisti me quid quaererem. Ego quoque desidero me contra imperatorem stare, sicut tu.

5.6.13 PROXIMUS: Igitur fac ut dico! Ex me disce: praecipuus gladiator non eram quod rapide interfecerem, sed quia vulgus me amabat; vince vulgus atque libertatem vinces.

5.6.14 MAXIMUS: Vulgus vincam. Eis aliquid quod numquam viderunt dabo.

5.6.15 PROXIMUS: hah! Ita urbem coibimus atque in casus cruentos nos ipsi committemus et scrofae magnae mammam sugemus usque ad saturitatem maximam. Deinde, cum satis gladiatorum interfecti essent, forsitan libertatem capieris. Ecce tibi…

5.7

5.7.1 JUBA: Domus mea, patria mea, alicubi est. Mulier mea aliquid coquit. Filiae meae aqua ex flumine ferunt. An eas denuo videbo? Minime puto.

5.7.2 MAXIMUS: Putas ut eas rursus videbis cum mortuus eris?

5.7.3 JUBA: Scilicet. Sed ego propediem moriar; eae ad multos annos morientur: mihi expectandum erit.

5.7.4 MAXIMUS: Sed …expectares?

5.7.5 JUBA: Certe.

5.7.6 MAXIMUS: Mulier mea atque filius meus iam me expectant.

5.7.7 JUBA: Obviam eis fies. Sed necdum…necdum.

5.7.8 MAXIMUS: Necdum…necdum.

5.8

5.8.1 CUSTOS: abite hinc!

5.8.2 PROXIMUS: Dulce te iterum videre, amice… mihi faustus esto!

5.8.3 JUBA: An numquam vidisti aliquid simile? Nesciebam ut opera talia homines aedificare potuissent.

5.8.4 PROXIMUS: Vince vulgus.

5.9

5.9.1 COMMODUS: Bene dormit quoniam amatur

5.9.2 LUCILLA: Veni, frater, sero est.

5.9.3 COMMODUS: Romam miraculum sempiternum faciebo. Hoc est quod Gracchus amicique sui non intellegunt. Sententiae meae tam multae sunt quae mihi caput dolere faciunt.

5.9.4 LUCILLA: Commode, bibe remedium hoc.

5.9.5 COMMODUS: Tempus forsitan est me solutionem senatus, ad patri nostri honorem celebrandum, nuntiare. Quid sentis: estne populus paratus?

5.9.6 LUCILLA: Puto tibi cubitum nunc discedendum est.

5.9.7 COMMODUS: Mecum eris?

5.9.8 LUCILLA: Tenebras adhuc metuis?

5.9.9 COMMODUS: Adhuc? Semper. Volo te hac nocte mecum esse.

5.9.10 LUCILLA: Scis ne hoc umquam faciam.

5.9.11 COMMODUS: Igitur osculare me.

5.9.12 LUCILLA: Quiesce, frater.

6 De triumpho Maximi in Amphitheatro Flavio

6.1

6.1.1 PROXIMUS: Imperator pugnas petit, sed nolo meos praestantiores gladiatores sacrificare.

6.1.2 CASSIUS: Vulgus pugnas petit ergo imperator pugnas vulgo dabit. Contra Carthaginem pugna tibi est.

6.1.3 PROXIMUS: Caedes Carthaginis! Cur mendicis et grassatoribus ab custodia non utimini?

6.1.4 CASSIUS: Iam hoc fecimus.

6.1.5 PROXIMUS: Si caedem facietis gladiatorium meliorum in orbe terrarum eorum pretium multum augetur.

6.1.6 CASSIUS: Pretium constitutum tibi dabitur aut negotium rescindetur. Si hoc moleste fers, revertere ad locum putrem unde venisti.

6.2

6.2.1 LUCIUS: Gladiator esne quis Hispanus appellatur?

6.2.2 MAXIMUS: Sane.

6.2.3 LUCIUS: Accepi te Herculaneum esse. Audivi te caput viri una manu obterere.

6.2.4 MAXIMUS: Caput viri? Minime… sed pueri…

6.2.5 LUCIUS: Sunt in hiberia boni equi?

6.2.6 MAXIMUS: Optimi equi sunt. Argentus atque Scato ipsi appellantur. Equi mei erant, sed olim ablati sunt a me.

6.2.7 LUCIUS: Probatur mihi tu, Hispane. Tibi favebo.

6.2.8 MAXIMUS: Ludis gladiatorum tibi interesse concedunt?

6.2.9 LUCIUS: Avunculus meus fortiorem animo me hoc facere dicit.

6.2.10 MAXIMUS: At pater tuus quid dicit?

6.2.11 LUCIUS: Pater meus decessit.

6.2.12 SERVUS: Luci, domine, tempus est iam hinc abire nos.

6.2.13 LUCIUS: Mihi discedendum est.

6.2.14 MAXIMUS: Lucius appellaris?

6.2.15 LUCIUS: Lucius Verus: ut pater meus.

6.3

6.3.1 GLADIATOR: Imperatore ineunte, arma tollite, eum salutate atque una loquimini. Aspicite imperatorem in vultu atque nolite vos vertere. Iam ite atque decore morimini.

6.3.2 TURBA: Caesar, Caesar, Caesar!

6.3.3 GLADIATORES: Ave Caesar, morituri te salutant!

6.3.4 CASSIUS: Hodie sacram historiam commemoramus vobis spectaculum Carthaginis magnae dando. In Zamensibus arenis, copiae fortissimae barbari Hannibalis stabant: mercennarii efferati atque bellatores ex omnis feris gentibus crudelem destructionem modo quaerentes. Imperator vestrum vobis offert barbarorum catervam!

6.3.5 MAXIMUS: Quis ex vobis est miles stipendiis confectis?

6.3.6 GLADIATOR 1: Ego.

6.3.7 GLADIATOR 2: In Vindobona tui sub signis militavi.

6.3.8 MAXIMUS: Auxilio mihi esse potestis. Qualecumque e carceribus illis exeat, plures superstes vitae casus habemus si una pugnamus. Intellexistis? Si una erimus, mortem fugiemus.

6.3.9 CASSIUS: Imperator vobis offert legionarios Scipionis Africani.

6.3.10 MAXIMUS: Una manete… congregamini… haud procul ab me… scuta parate, conferti manete. Ferte…ferte…una estote… bene factum! Ferte… ut adamas! Adamas! … Hagen! … Vos currum aggredimini, ceteri mecum manete.

6.3.11 JUBA: Maxime…

6.3.12 MAXIMUS: Recta fronte! Recta fronte!

6.4

6.4.1 COMMODUS: Historiae non peritus sum, Cassie, sed nonne Barbaros delendos fuissent?

6.4.2 CASSIUS: Scilicet, imperator. Mihi veniam da, imperator.

6.4.3 COMMODUS: Minime. Necopinata laetitiam mihi ferunt. Quis est?

6.4.4 CASSIUS: Hispanum eum appellant.

6.4.5 COMMODUS: Eum cognoscere volo.

6.4.6 CASSIUS: Scilicet, imperator.

6.4.7 PRETORIANUS 1: Arma abicite!

6.4.8 PRETORIANUS 2: Gladiator, imperator te petit.

6.4.9 MAXIMUS: Hic adsum.

6.4.10 PRETORIANUS: Surgite, Surgite!

6.4.11 COMMODUS: Famae celebritatem tuam mereris, Hispane. Dubito quin umquam praestantior gladiator fuisset. Iuvenis ipse putat te Hectorem redivivum esse, aut Herculem. Viro fortissimo se patefacendum est atque nomen eius proferendum est: tibi nomen est…?

6.4.12 MAXIMUS: Gladiator vocor.

6.4.13 COMMODUS: Noli te vertere! Servus! Galeolam tuam detrahes atque nomen tuum mihi dices.

6.4.14 MAXIMUS: Mihi nomen est Maximus Decimus Meridius, praefectus copiarum septentrionis, dux legionum Felix, servus fidelis veri imperatoris Marci Aurelii, pater filii interfecti, vir mulieris interfectae, atque eorum mortem ulciscar in hac vita aut postera in vita.

6.5

6.5.1 QUINTUS: Arma..!

6.5.2 TURBA: Vita, vita, vita!

6.5.3 COMMODUS: Shhh!

6.5.4 TURBA: Maxime, Maxime, Maxime!

6.6

6.6.1 COMMODUS: Cur etiam vivit?

6.6.2 LUCILLA: Nescio.

6.6.3 COMMODUS: Adhuc eum spirandum non est. Hoc me exulcerat. Subiratus sum. Feci quod faciendum erat. Si voluntatem patris nostri factam esset imperium deletum esset. Nonne convenis?

6.6.4 LUCILLA: Scilicet.

6.6.5 COMMODUS: Quid sensisti cum eum vidisses?

6.6.6 LUCILLA: Nihil sensi.

6.6.7 COMMODUS: Nonne valde te momordit?

6.6.8 LUCILLA: Non plus quam egomet eum momordi.

6.6.9 COMMODUS: Mendacium in Germania mihi dixerunt. Eum interfectum esse mihi nuntiaverunt. Si apud me mentiuntur, ita me non reverentur.. Si me non reverentur, quomodo umquam me amabunt?

6.6.10 LUCILLA: Ergo tibi legionibus demonstrandum est infidelitatem impunitam non fore.

6.6.11 COMMODUS: O sororcula, numquam tibi adversari vellem.

6.6.12 LUCILLA: Quid faciebis?

7 De senatus coniuratione

7.1

7.1.1 LUCILLA: Mulieres divites victores magno emunt ut ipsas delectent.

7.1.2 MAXIMUS: Sciebam ut frater tuus sicarios misisset. Nesciebam ut ex eis principem misisset.

7.1.3 LUCILLA: Maxime, in secreto veni.

7.1.4 MAXIMUS: Filius meus et mulier mea, etiam spirantes, usti sunt atque in crucem rapti sunt.

7.1.5 LUCILLA: Nihil de hoc sciebam.

7.1.6 MAXIMUS: Noli apud me mentiri.

7.1.7 LUCILLA: Eorum morti illacrimata sum.

7.1.8 MAXIMUS: Sicut patris tui mortem deflevisti? Sicut patris tui mortem deflevisti?

7.1.9 LUCILLA: Ex illa die timore occupatam fui…: in luctu esse prae fratris sui pavore terroreque non posse; omni tempore pavere quia filium tuum heredem imperii est… Sane eius mortem deflevi.

7.1.10 MAXIMUS: Filius meus omnis iniuriae insons erat.

7.1.11 LUCILLA: Sicut meus filius. Sibi periendum est antequam mihi fidas?

7.1.12 MAXIMUS: Num interest utrum tibi fidam an diffidam?

7.1.13 LUCILLA: Dii te custodierunt. Nonne intellegis? Hodie servum vidi maiorem potentiam consequi quam imperatoris.

7.1.14 MAXIMUS: Dii me custodierunt? Me custodia tenent ad turbam delectandam.

7.1.15 LUCILLA: Turba est Urbs. Dum Commodus turbam tenet omnia tenebit. Ausculta mihi: frater meus sibi inimicos fecit, praesertim ex senatoribus. Sed dum populus eum favet, nemo adhuc ei se opponere ausus est.

7.1.16 MAXIMUS: Ei adversantur sed nihil agunt.

7.1.17 LUCILLA: Viri sunt aliqui qui totum se Romae dedierunt. Unus maxime ex eis; si tempus locumque constituere inter vos potero, eum audies?

7.1.18 MAXIMUS: Non vis intellegere? Forsitan hic ibidem hac nocte aut cras in arena moriar. Servus sum! Nullum discriminem facere possum!

7.1.19 LUCILLA: Vir hic petit quod tu etiam petis.

7.1.20 MAXIMUS: Igitur sibi Commodum interficiendum est.

7.1.21 LUCILLA: Olim virum cognovi: magnum et altum virum patrem meum carum habentem atque a patre meo amatum. Vir hic Urbem navavit.

7.1.22 MAXIMUS: Vir ille abfuit. Frater tuus negotium bene gessit.

7.1.23 LUCILLA: Permitte mihi tibi auxilio esse.

7.1.24 MAXIMUS: Sane. Mihi auxilio esse potes: memoriam mei abice. Numquam hic reverte. Custos! Domina egredi quaerit.

7.2

7.2.1 HAGEN: Maxime, legiones duxisti? Multos hostes vicisti?

7.2.2 MAXIMUS: Sane.

7.2.3 HAGEN: In Germania?

7.2.4 MAXIMUS: Multis in locis.

7.2.5 SERVUS: Dux!

7.2.6 JUBA: Nominis famam adeptus es. Nomen tuum sibi interficiendum est antequam te interficere possit.

7.3

7.3.1 FALCUS: Senator Gracce. Rarum est ut in delectationibus vulgi gaudeas.

7.3.2 GRACCUS: Senator, auram favoris popularis petere non fingo, sed pro populo agere conor.

7.3.3 TURBA: Caesar, Caesar!

7.3.4 CASSIUS: Romani! Quarto die Antiochi, diem sexagesimam quartam ludorum celebramus. Munificentia regale, populo Romano hodie certaminem praecipuum imperator offeret. Quinque post annos a missione reversum Caesar libenter vobis proponit solum unum in historia Romana gladiatorem numquam victum, praeclarum Tigrem Gallum!

7.3.5 PROXIMUS: praeter modum peritus est turbam movere.

7.3.6 MAXIMUS: Marcus Aurelius spem unam habebat: spes eius Urbs erat Proxime… non hoc! Non ita!

7.3.7 PROXIMUS: Marcus Aurelius iam mortuus est, Maxime. Nos homines modo umbrae pulvisque, umbrae pulvisque sumus, Maxime.

7.3.8 CASSIUS: Vice familiae Antonii Proximi, Caesari honori tribuit vobis Aelium Maximum proponere.

7.3.9 TURBA: Maxime, Maxime, Maxime!

7.3.10 COMMODUS: Eum ut unum ex eorum accipiunt.

7.3.11 LUCILLA: Vulgus mobile est, frater. Eius intra unius mensis spatium obliti erunt.

7.3.12 COMMODUS: Minime: celerius – sancitum iam est.

7.3.13 GLADIATORES: Ave Caesar, morituri te salutant!

7.3.14 GLADIATORES: Laxare, laxare, laxare! … Tendere, tendere, tendere!

7.3.15 TURBA: Interfice! Interfice! Interfice!

7.3.16 TURBA: Maxime, Maxime misericors!

7.3.17 COMMODUS: Quid tibi faciam? Quousque tandem superere? Diversi inter nos tam multum sumus? Si alicui vitam tibi eripiendum est, hanc eripe, sicut ego facerem.

7.3.18 MAXIMUS: Unam et solam vitam mihi eripiendum est quin negotium conficerem.

7.3.19 COMMODUS: Nunc igitur hoc fac!

7.3.20 COMMODUS: Mihi rettulerunt filium tuum, cum cruci suffigeretur, more puella eiulavisse. Et mulierem tuam, cum plus quam semel vim inferatur, more scorto gemuisse.

7.3.21 MAXIMUS: Fore ut tempus ad tibi ipsi honorem tribuendum quam primum desinat, imperator.

7.3.22 TURBA: Maxime, Maxime, Maxime!

8 De certamine extremo atque morte Maximi

8.1

8.1.1 CICERO: Dux! Dux! Dux!

8.1.2 MAXIMUS: Ubi castra fecistis?

8.1.3 CICERO: Ostiae!

8.1.4 MAXIMUS: Milites certiores fac ducem eorum superesse. Quaere me! Quaere me!

8.1.5 CUSTOS: Iam satis. Perge! Pergite!

8.2

8.2.1 JUBA: Te audire possunt?

8.2.2 MAXIMUS: Quis?

8.2.3 JUBA: Familia tua, in inferis.

8.2.4 MAXIMUS: Scilicet.

8.2.5 JUBA: De quibus rebus loqueris?

8.2.6 MAXIMUS: Filio meo dico me in conspectum eius quam primum rediturum esse et se, cum equo suo utatur, talos demisse servare. Mulieri meae … tibi curae non est.

8.3

8.3.1 COMMODUS: Nunc Maximum misercordiae suae causa adamant, ergo interficere eum non possum quin animo duriori esse viderer. Hoc est mihi magnae sollicitudini!

8.3.2 FALCUS: Te lacessit. Omnis victoria eius provocatio est, turba senatusque hoc animadvertunt. Quotiescumque eum superesse audentiores fiunt. Macta eum!

8.3.3 COMMODUS: Minime! Martyrem eum facere nolo.

8.3.4 FALCUS: Aiunt hydrum esse more insolito praedantem. In imo mare se abdit, ut sauciatus. Deinde inimici eius appropinquabunt sed ipse iacebit. Deinde inimici eius morsiunculis eum violabunt atque ipse iacebit.

8.3.5 COMMODUS: Iacebimus igitur atque inimicos appropinquare atque mordere tolerabimus…Senatores omnes nobis prospiciendum est.

8.4

8.4.1 MAXIMUS: O bone Cicero! Timebam ne numquam te repperissem.

8.4.2 CICERO: Te mortuum esse pro certo habebamus.

8.4.3 MAXIMUS: Prope. Quamdiu Ostiae castra fecistis?

8.4.4 CICERO: Ab initio hiemis.

8.4.5 MAXIMUS: Quid milites agunt?

8.4.6 CICERO: Pingues facti atque taedio affecti sunt.

8.4.7 MAXIMUS: Quis est dux?

8.4.8 CICERO: Stultus quidam ab Urbe.

8.4.9 MAXIMUS: Quanta celeritate putas eos paratos atque instructos fieri?

8.4.10 CICERO: Pro te… cras!

8.4.11 MAXIMUS: Quaero te beneficio me afficere…

8.5

8.5.1 HOMO QUIDAM EX TURBA: Venite! Sidite! Si arenae afuistis hic spectare potestis: Maximus herculaneus nostrum imperatorem Commodum vincit. Quid fiet?…

8.5.2 CICERO: Domina! Vindebona sub patre tuo militavi.

8.5.3 PRETORIANUS: Abi!

8.5.4 CICERO: Domina! Vindebona sub patre tuo militavi!

8.5.5 PRETORIANUS: Iam abi!

8.5.6 CICERO: Posteaquam sub Maximo militavi… etiam nunc!

8.5.7 LUCILLA: Consistite! Consistite! Abite hinc!

8.5.8 CICERO: Dux tradit senatorem auditurum esse.

8.5.9 LUCILLA: Propter fidem tuam, miles.

8.5.10 CICERO: Gratias tibi ago, domina.

8.6

8.6.1 LUCILLA: Abi! Senator Gracce…

8.6.2 GRACCUS: Dux. Spes me tenet adventum meum signi est te fidere posse.

8.6.3 MAXIMUS: Senatus tibi oboediet?

8.6.4 GRACCUS: Senatus? Scilicet, senatus vice fungor.

8.6.5 MAXIMUS: Libertatem meam emere potes atque ab Urbe me mittere?

8.6.6 GRACCUS: Quam ob rem?

8.6.7 MAXIMUS: Fac ut ex moenibus absim atque equos ad Ostiam proficisciendum paratos habeam. Exercitus meus illic castra fecerunt. Postridie vesperi regrediar, agmen quinque milia militum ducens.

8.6.8 LUCILLA: Sed legiones novos duces, fidos Commodo manentes habent!

8.6.9 MAXIMUS: Simul ut me viventem videant certiorem factus eritis de fide eorum.

8.6.10 GRACCUS: Hoc dementis est. Centum anni fuit Urbs sine copiis instructis. Nolo alteram dominationem crudelem pro hac permutare.

8.6.11 MAXIMUS: Spatium mediorum consiliorum sermonumque desivit, senator.

8.6.12 GRACCUS: Igitur, cum maximum imperium acceptum eris, quid postea? Ex Urbe excedes cum quinque milia tuorum militum?

8.6.13 MAXIMUS: Sane. Excedam. Exercitus manebit ut res seditione turbatae componeantur. Senatus exercitui praeerit.

8.6.14 GRACCUS: Cum summum imperium tenebis, Urbem populo reddes? Cur?

8.6.15 MAXIMUS: Quia extremum optatum morientis viri fuit. Commodum interficiam, fatum Urbis tibi relinquam.

8.6.16 GRACCUS: Marcus Aurelius tibi fidebat. Filia sua tibi fidit. Ego quoque tibi fidam. Sed exiguum tempus adest. Et tu, superesto! Nisi hoc fiet ego necar. Tempus est iam hinc abire me.

8.7

8.7.1 PROXIMUS: Nihil assequemini. Imperator nimium multa scit. Atque in periculo ego quoque versor.

8.7.2 MAXIMUS: Me reverso, bene solveris: mea fide!

8.7.3 PROXIMUS: Tua fide? Quid faciam si non revertes?

8.7.4 MAXIMUS: Alicui fidere… tibi in memoria est, Proxime?

8.7.5 PROXIMUS: Fidere? Quia mihi fidendum est?

8.7.6 MAXIMUS: Commodus interficiam.

8.7.7 PROXIMUS:Cur ego laeter? Me divitiis auget. Pro certo habeo te fidem datam conservare, dux. Scio ut fidem tuam tuearis usque ad mortem. Pro Urbe morereris; pro maiorum tuorum memoria morereris; sed ego munus praebeo. Custos!

8.7.8 MAXIMUS: …Virum interfecit qui tibi rudem indulsit!

8.8

8.8.1 SERVUS: Domine, pretoriani adsunt!

8.9

8.9.1 COMMODUS: Ubinam gentium fuisti.? Te quaerebam..

8.9.2 LUCILLA: Frater, quid animum tuum perturbat?

8.9.3 COMMODUS: An Graccus amantem novum invenit?

8.9.4 LUCILLA: Nescio.

8.9.5 COMMODUS: Pro certo habebam te eum salutavisses. Omnes ut putida febris corrumpit. Pro Urbis salute, senatui sanguinem mittendum est, atque Gracco quoque mox sanguinem mittetur.

8.9.6 LUCILLA: Sed non hodie vesperi…

8.9.7 COMMODUS: Meministi quod pater noster olim dixit? Somnium est, tumultuosum somnium est… vita. Iustum hoc putas?

8.9.8 LUCILLA: Nescio.

8.9.9 COMMODUS: Pro certo habeo iustum hoc esse. Atque hoc cum te una participare possum. Os aperi. Scis me te amare.

8.9.10 LUCILLA: Et ego te amo

8.10

8.10.1 PROXIMUS: Abite hinc! Macte virtute, dux! Amicitia tibi est cum aliquis ad fidem faciendam maxime aptis!

8.10.2 LUCILLA: Frater meus Graccum in custodiam coniecit. Cunctari nunc non possumus. Hac nocte tibi abeundum est. Media nocte Proximus veniet atque ad clatra te ducebit. Miles tuus Cicero tui adventum cum equis praestolabitur.

8.10.3 MAXIMUS: Tu haec ommia expedivisti?

8.10.4 LUCILLA: Sane

8.10.5 MAXIMUS: Nimis audes.

8.10.6 LUCILLA: Mihi multa reparanda sunt.

8.10.7 MAXIMUS: Nihil tibi reparandum est. Filium tuum amas. Animus acer es pro eo.

8.10.8 LUCILLA: Iam satis me fortem esse… Frater meus odium in omnes habet, et capitale odium gerit adversus te.

8.10.9 MAXIMUS: Quia pater tuus me delegit.

8.10.10LUCILLA: Minime, quoniam pater meus te amavit, atque ego ipsa te amavi.

8.10.11MAXIMUS: Iam multum temporis effluxit.

8.10.12LUCILLA: Ex illo tempore multum mutavi?

8.10.13MAXIMUS: Solebas magis te ridere.

8.10.14LUCILLA: Sola semper fui, praeter quam cum tecum essem. Nunc mihi abeundum est.

8.10.15MAXIMUS: Sane.

8.11

8.11.1 LUCIUS: Hic, illic, hic, illic ..et vici!

8.11.2 COMMODUS: Serum estne ut legionarium ludas?

8.11.3 LUCIUS: Legionarius non sum.

8.11.4 COMMODUS: An legionarius non es?

8.11.5 LUCIUS: Gladiator sum!

8.11.6 COMMODUS: Gladiator? Gladiatores modo in ludis pugnant. Nonne praeferres bellatorem Romanum ut Iulium Caesarem esse?

8.11.7 LUCIUS: Maximus sum, Urbis servator!

8.11.8 COMMODUS: Urbis servator? Quis hoc dixit?

8.11.9 PRETORIANUS: Cum imperatore est, domina.

8.11.10LUCIUS: …numquam hoc fecit!

8.11.11COMMODUS: Scilicet. Ex corbe eam sustulit, in pectore amplexa est, hic supra cor eius…hisssss….

8.11.12LUCIUS: Atque anguis illa eius sinum momordit?

8.11.13COMMODUS: Sane. Vides, Luci, aliquando reges mirandum in modum se gerunt, atque amore impulsae nimia mira faciunt.

8.11.14LUCIUS: Hoc mihi insanum videtur.

8.11.15COMMODUS: Mihi quoque, mihi quoque.

8.11.16COMMODUS: Soror, nobis coniunge te. Cum Lucio legebam.

8.11.17LUCIUS: Ego quoque lexi.

8.11.18COMMODUS: Scilicet. Ingenio promptus puer est. Praeclarus imperator aliquando erit.

8.11.19COMMODUS: Legebamus de Marco Antonio magno et de casubus mirificis eius in terris Aegyptiorum.

8.11.20LUCIUS: Atque regina mortem sibi cum angue consciscit!

8.11.21COMMODUS: Mane enarrem quod ceteri maiores nostri fecerunt! Si bene te geris, cras historiam Claudii imperatoris tibi narrabo. Proditus est ex sua ipsa familia; ex sanguine suo.. In obscuro murmurabant, atque nocte socia conspirabant et conspirabant.

8.11.22COMMODUS:Sed imperator sciebat de coniuratione eorum. Sciebat eos apiculas gerulas esse. Sed praestituta die, ad vesperam, alicui apiculae assedit et eam aspexit atque dixit: “nisi mihi dicas quod fecisti, apicula gerula, eos quos amas delebo: me lavante miraberis in sanguine eorum”. Sed imperator pertristis erat: apicula eum vulnus ei inflexerat tam valde quam numquam alter potuerat. Atque quod putas deinde consecutum esse?

8.11.23LUCIUS: Nescio, avuncule!

8.11.24COMMODUS: Apicula omnia confessa est.

8.12

8.12.1 PRETORIANUS: Aperite imperatoris nomine! Carcera aperi Proxime! Carcera aperi! Quaeris necari, senex?

8.12.2 PROXIMUS: Hic est. Omnia parata sunt. Te in libertatem vindicavisti.

8.12.3 MAXIMUS: Proxime, an vir benevolus fis?

8.12.4 PROXIMUS: Haaah!

8.12.5 MAXIMUS: Juba…

8.12.6 PRETORIANI: Hostes imperatoris periant! …Maxime!

8.12.7 MAXIMUS: Satis est mihi vos ad breve eos tardare: nolite de capite dimicare. Si hoc implicari non vultis, ad cellam revisitis.

8.12.8 HAGEN: Hic manebimus, Maxime.

8.12.9 MAXIMUS: Vis et Honor!

8.12.10PROXIMUS: Umbrae pulvisque…

8.12.11CICERO: Maxime! Me paenitet.

8.12.12MAXIMUS: Non!

8.13

8.13.1 FALCUS: Quod voluisti, consecutus es.

8.13.2 COMMODUS: Quid meo nepoti atque eius matri faciam? An eos interficiam ut amantem eius aut misericors fiam? Commodus misericors… Lucius hic mecum manebit, atque si mater eius mihi molesta erit, necabitur. Atque tu, Lucilla, in horas me amabis sicut te amavi. Generosum filium mihi dabis, ut Commodus atque regium semen eius mille annos regnent. Nonne misericors sum? Nonne misericors sum?

8.14

8.14.1 COMMODUS: Maxime, Maxime, Maxime. Te conclamant: ducem qui servus factus est; servum qui gladiator factus est; gladiatorem qui imperatorem lacessivit. Factum mirum! Nunc turba audire vult quo modo historia conficiatur. Utrius mors eis modo sufficiet. Quid mirius quam imperatorem ipsum in arena lacessere?

8.14.2 MAXIMUS: Num cum me pugnabis?

8.14.3 COMMODUS: Cur non? Putas me in metu esse?

8.14.4 MAXIMUS: Puto te in metu omni vita fuisse.

8.14.5 COMMODUS: Aliter quam Maximus invictus, qui metum numquam novit?

8.14.6 MAXIMUS: Olim aliquem cognovi dicentem mortem omnibus nobis arridere…et virum quidam modo ea ridere posse.

8.14.7 COMMODUS: An amicus ille eius mortem risit?

8.14.8 MAXIMUS: Scis: pater tuus erat.

8.14.9 COMMODUS: Scio te patrem meum amavisse. Sed etiam ego eum amavi. Ergo fratres sumusne? Nunc ride pro me, frater!

8.14.10COMMODUS: Armatura eius stringe. Vulnus eius obtege.

8.14.11COMMODUS: Gladius! Mihi gladium tuum praebe! Gladius!

8.14.12QUINTUS: Gladios in vaginam recondite!

8.14.13QUINTUS: Maxime, Maxime.

8.14.14MAXIMUS: Quinte, manumitte meos. Graccum senatorem de vinculis educendum est. Spes olim erat, quae Urbs erat, atque nunc fiet. Ita Marcus Aurelius cupivit.

8.14.15QUINTUS: Custodias redimite! Abi!

8.14.16LUCILLA: Maxime!

8.14.17MAXIMUS: Lucius nunc salvus est.

8.14.18LUCILLA: Eos adipiscere..Domum rediisti.

8.14.19LUCILLA: An Urbs devotionem mortemque viri tam boni meret? Olim spem habuimus. Rursus hanc spem nobis habendum est. Miles Urbis fuit. Honorem ei tribuite.

8.14.20GRACCUS: Quis me adiuvabit eum umeris portare?

8.14.21JUBA: Nunc liberi sumus. Obviam nobis fiam. Sed necdum, necdum…